چشمه علی درلغت نامه دهخدا
چشمه ای است در شمال شهر قدیم ری که آبش از زیر سنگ صلب خارایی خارج شده به جانب جنوب جاری می شود و بنابر پژوهش ها و اطلاعات نگارنده قلعه ری بندی که خلیفه مهدی عباسی بنا نمود بالای همین چشمه و روی تخته سنگ بوده چنانکه حالا آثار آن باقی و نمودار است نیز احتمال می رود که قلعه طبرک همین قلعه ری بندی باشد و سایرین آن را به این اسم موسوم ساخته باشند و چون در زبان فارسی طبر به معنی کوه است چنانکه طبرستان بمعنی کوهستان می باشد و طبرک با کاف که در فارسی علامت تصغیر است به معنی کوه کوچک است و این قلعه بر روی کوه کوچک واقع شده ممکن است بعضی از تاریخ نویسان از این جهت این قلعه را طبرک نامیده باشند. بعضی گویند منوچهر این قلعه را بنا کرده و برخی قلعه طبرک را زبیدیه نوشته اند. به هر حال چشمه علی ری در سوابق و گذشته آب زیادی داشته چنانکه آثار آن در سنگ ها باقی‌مانده است، ولی قنات هایی که در بالای آن کنده اند، آب آن را به اندازه ای کم کرده که در فصل پائیز یک سنگ و نیم آب دارد و این آب از موقوفات حضرت عبدالعظیم حسنی است . از شهر تهران به دو راه به زاویه مقدسه و قصبه حضرت عبدالعظیم می روند، یکی راهی است به خط مستقیم و بیشتر معمول و راه دیگر از راه چشمه علی است که قدری از جاده مستقیم منحرف و نسبتاً" در وتر است . چشمه علی بین قصبه حضرت عبدالعظیم و آبادی و باغ دولت آباد که از باغ های دولتی میباشد واقع است .
خاقان خلدآشیان فتحعلی شاه که اغلب به چشمه علی به تفرج میرفتند در سال ۱۲۴۸ هجری قمری حکم فرمودند که در بالای چشمه علی صفحه ای را همواره کرده بر روی سنگ تمثال آن پادشاه را با بعضی از شاهزادگان کنده کاری کنند و بعضی اشعار در دور آن صفحه کتیبه شده که از تاریخ این عمل خبر می دهد و چون تمام اشکال و اشعار را در یک صفحه مشهود و معلوم کردن خالی از اشکال نبود ناچار در دو صفحه بعد صورت ها را آشکار ساخته اسامی صاحبان صورت ها و کتیبه اشعار را آنچه باقی‌مانده می نگاریم تا بر مطالعه کنندگان ظاهر باشد. ابن حوقل اسم چشمه علی را سوربنی نوشته است. بقعه ابن بابویه نزدیک چشمه است و همچنین مقبره صفائیه مضجع مرحوم حاجی میرزا صفا که از اجله مشایخ عرفاً و ارباب دانش بود و در تهران درگذشت و جناب اشرف مشیرالدوله حاجی میرزا حسینخان سپهسالار اعظم و وزیر امور خارجه آن را بنا کرده اند در حوالی چشمه علی است . سپس مؤلف مزبور در صفحه ای نقش صورت ها را و در صفحه دیگر اسامی صاحبان صورت هاو اشعار کتیبه دور سنگ را نقل کرده که شعرهای کتیبه در سه قطعه مختلف است و قطعه آخرین به ماده تاریخ ذیل که بحساب حروف ابجد ۱۲۴۸ هجری قمری ختم می شود: چو موسی خامه ثعبان صفت بگرفتم و گفتم تجلی کرد نورجاودان از سینه سینا.
